TONYA

TRABZON İLİ TONYA İLÇESİ
TONYA İLÇE TANITIM

TONYA RESİMLER
TONYA FOTOĞRAFLAR
TONYA MANZARALAR
TONYA GÖRÜNTÜLER
TONYA TANITIM
TONYA KÜLTÜR
TONYA
TRABZON TONYA

Tonya, Trabzon iline bağlı bir ilçedir.

Tonya İlçesi, Doğudan Düzköy ve Maçka, Güneyden Gümüşhane İline bağlı Trabzon İlçesi, kuzeyden ve batıdan Vakfıkebir ile Şalpazarı ilçeleri ile çevrilidir.

Trabzon ilinin denize sahili olmayan bir ilçesidir. 

TONYA İLÇE GENEL

İlçemiz Tonya

Mavi ile yeşilin buluştuğu, dinginliğin ve huzurun şirin şehri Tonya...

Hava yoluyla Trabzon'a gelirseniz, sahil yolu boyunca 50 km batıda bir tabela karşılar sizi Vakfıkebir'de...

Trafik ışıklarının arasında belli belirsiz bir karayolları tabelası ve üzerindeki yazı size hep güneyi gösterir. "Tonya" yazısıdır bu.

Fol Deresi vadisi boyunca Tonya'ya doğru uzanan yol, tam yedi yerde gerdanlıklar oluşturur Folderesi'ne. Vadi boyunca yamaçlar kâh kucaklaşacak kadar birbirine yakın durur; kâh açılır, uzaklaşır geniş bir alan bırakır önünüze. Köylerden geçersiniz, yamaçlara asılmış evlerden oluşan köylerden...

Birden bir boğaza girersiniz Ağreliyaz'da. Yamaçların birbirlerine nispet yaparcasına dikildiği, tarih olmuş köprüsü ile Ağreliyaz'dır burası. Demek yakındır Tonya.

Bir süre sonra parke kaplı daracık caddeler, beton binaları, Cumhuriyet Alanı'ndaki "Süt Çeşmesi" ile Tonya karşılar sizi...

Tereyağı Memleketi'dir burası...

Osmanlı Salnamelerinde konu edilmiş, tarihe adını yazdırmış Tonya Tereyağının üretildiği yerdir.

Bir bardak demli çayı size sunacak çok yer vardır burada.

Baharda yeşille kucaklaşan, güzün sarı, turuncu, kahverengi bir ceketi beğenen bir doğanın kucağındasınız artık.

Yazın sisine, çisesine; kışın metrelerce yağan karına direnen insanların konukseverliği sizi alır, başka duygulara götürür.

Kadıralak, Rosoto, Baraki Bayra, Toksar, Kale, Karakısrak, Livalobo yaylaları inicler gibi dizilir tepelere...

Kuzeybatıya uzanan daracık Ahmet Şener Caddesi bir eski caddedir; Ortamahalleyi, Büyükmahalleyi bölüp İsron'a uzanır.

Kışın kar tanelerinin tipiye dönüştüğü, yazın sisin akarak vadiyi doldurduğu İsron Tepesi iki yanında derinleşerek uzanan Fol Deresi ve Kumyatak Deresi vadilerinin gözetleyicisi gibidir.

Sis Dağının uzaktaki silueti Toyfa’nın, Uzunmezere’nin arkasında yitip giderken İskenderli beldesi insanlarının “Hoş geldin”leri ile karşılanırsınız…

Bir başka insan sıcaklığı sinmiştir İskenderli beldesinde, taşı-toprağı, havası-suyu bu sıcaklıkla yoğrulmuştur. Buraadan ayrılmak istemeseniz de her gidişin bir dönüşü olduğu gelir aklınıza…

Yeniden Tonya’ya dönüp güneye doğru Folderesi vadisi boyunca yürürseniz, manzara bildiktir… Sağınız solunuz kayalar, kayalar, kayalar…

Ormanların arasında gizlenmiş köy evleri…

Tarihten gelen kokusunu solur, bir parmak Fol Balı tadarak geride bırakırsınız Kalınçam’ı.

Bu kez durak Erikbeli’dir.

Bir dağ geçiti üzerinde kurulmuş yaylada, Erikbeli Ağası Kadem Ağa’nın mezarı başında bir Fatiha okumak en katı gönülleri bile rahatlatır.

O Kadem Ağa ki, şubat ayının metreyi aşan karına karşın cenazesini Vakfıkebir’den Erikbeli’ne götürtmeyi başaran bir yayla tutkunudur.

“Siz mürekkep yalamışlar, bu güzelim yaylaya Erikbeli diyorsunuz. Bu dağda erik ne ararki, Erikbeli olsun! Elik keçisinin yaşadığı buraların adı Elikbeli’dir.” diye çıkışan bir doğa bilgesidir Kadem Ağa.

Bir sırtın üzerine dizilmiş ahşap binalarıyla bir dağ kasabasını andırır Erikbeli. Lokantaları, kahveleri, bakkallarıyla kucak dolusu yayla duygusudur.

Bir yanınız Özkürtün yani Gümüşhane, bir yanınız Trabzon’dur. Rüzgarın çam ağaçlarından süzerek taşıdığı taze zift kokusu, çam sakızı çoban armağanıdır bu tepelerde.

Sazalanı’nı, Damlıköy’ü, Fındıcak’ı, Kadırga’yı, Derinoba’yı, Beypınarı’nı… daha nice yaylayı barındıran bu dağlarda türlü türlü çiçek kokusu arasında yitip gidersiniz.

Dağlarında inek otlatalım, sevdalıların türküleri yankılansın kulaklarımızda. Bir ananın askerdeki oğluna, bir gelinin gurbetteki eşine yaktığı ağıdı aynı duygularla paylaşalım. Geçmişe doğru yol alalım, zaman tüneli içinde geçmişe ışık tutalım.

“Gideyirım Tonya’ya / Tonya’ya okumaya” diyen şairin yüzlerce yıl önce eğitime verdiği önemi belirttiği Tonya’nın, dağlarında destan yazan Tonyalıların Rus direnişine tanık olalım.

Onların, yaşadığı toprağa yabancı çizmesi bastırmamak için verdiği mücadele karşısında saygı ile eğilelim.

Gelin, birlikte tırpan sallayalım çiçekli çayırlarda, birlikte horon tepelim düğünlerde, derneklerde…

TONYA İLÇE TARİH

İlçemizin Tarihçesi

Tonya İlçesinin ilk kuruluşu hakkında kesin bir bilgi olmamakla birlikte, ilçenin kuruluşunun 13. yüzyılın sonları ile 14. yüzyılın başlarında olduğu anlaşılmaktadır.

1461 yılında Trabzon'un Türkler tarafından alınması ile Rum Pontus Devletinin egemenliği sona erer. Bölge tamamen Türklerin eline geçer. Bundan sonra Bayburt, Gümüşhane, Erzurum ve diğer yörelerden gelen Türk boyları Tonya'da yerleşirler.

Osmanlı dönemi yerli Rumlarla, göçmen olarak gelen Türklerin kaynaşması ile geçmiştir. Bu dönem içerisinde gerek Rum kültürü, gerek Türk kültürü birbirlerini etkilemişlerdir.

Bu etkileşim şimdi bile kendini göstermektedir. Yerli halkın bazı inançları, gelenek ve göreneklerinde bu etkileşimin izlerini görmek mümkündür.

İlçemize bağlı 15 köy bulunmaktadır. Ayrıca merkeze bağlı 5 mahalle ve İskenderli Beldesine bağlı 2 mahalle olmak üzere toplam 7 mahalle mevcuttur. Tonya, Vakfıkebir İlçesine bağlı bir bucak merkezi olarak yönetilmiştir.

Osmanlı Devleti döneminde Tonya'da derebeylik egemendi. 19.yüzyıl derebeylerin tamamen egemen olduğu bir dönem olmuştur. Bu derebeylerinden en önemlisi Ali Ağa, kendisine ait topraklarda özel asker besler, kendi savunmasını bunlarla yapardı.

İlçeye bağlı Kaleönü Mahallesinin güney yönünde bulunan ormanlar içerisindeki yüksek kaya Ali Ağa kalesi olarak bilinir. Bu kayada halen iskân edildiğine dair izler görünmektedir.

Tonya, 1854 yılında bucak merkezi olarak teşkilatlanmışsa da, bucak yönetimi yıllarında bile derebeylik egemenliğini sürdürmüştür.

Birinci Dünya Savaşından sonra Osmanlı Devleti toprakları İtilaf Devletleri tarafından paylaşılmaya başlanınca Doğu Karadeniz bölgesini de Ruslar istila etmişlerdi. Rusların bu istilasına karşı Tonya'nın yerli halkı düzenli ordu kuvvetlerine yardımcı olarak aylarca savunmada bulunmuşlar ve bunda da oldukça başarılı olmuşlardı. Harşit Cephesinde bulunan Türk Kuvvetleri bozulunca Ruslar bütün güçleriyle Tonya üzerine yürümüş ve yerli halk batıya doğru göç etmek zorunda kalmıştır.

16 Temmuz 1916 tarihinde Tonya işgal edilmiş ve Rus kuvvetlerinin 17 Şubat 1918 tarihinde çekilmesiyle Tonya düşman işgalinden kurtulmuş oldu.

5 Mart 1954 tarihinde 3264 sayılı kanun ile Tonya İlçe olarak teşkilatlanınca Vakfıkebir'den ayrıldı. Aynı yıl içinde belediye teşkilatı kuruldu. Tonya'nın ilçe olarak teşkilatlandığı yıllarda adı Orta Mahalle olarak geçer. Bu ad o yıllarda belediye teşkilatının içine almış olduğu merkez mahallenin adından gelmiştir.

TONYA İLÇE COĞRAFYA

İlçemizin Coğrafi Yapısı

Tonya İlçesi, Doğudan Düzköy ve Maçka, Güneyden Gümüşhane İline bağlı Kürtün İlçesi, kuzeyden ve batıdan Vakfıkebir ile Şalpazarı ilçeleri ile çevrilidir. İlçenin genel alanı 264 Km2'dir.

Denizden yüksekliği 755 metredir. Arazi genel olarak engebelidir. Yüksek dağ sıralarına rastlanmamakla birlikte mevcut tepeler kuzeyden güneye doğru uzanır. Bu uzantılar arasında bulunan Fol Deresi ile Çamlık Deresi Vadisi Tonya sınırları içinde kalır.

İlçe merkezi Fol Deresi Vadisinde kurulmuştur.

İklim, Karadeniz iklimi ile karasal iklim arasında bir geçiş alanıdır. Karadeniz kenarından yükselen tepeler üzerinde bulunan ormanlar sürekli nem çeker. Denizden gelen su buharı burada yoğunlaşır, sis haline gelir. Bu nedenle özellikle yaz aylarında günlerin büyük bir bölümü sisli geçer. Güneşli havalar daha çok sonbaharda görülür. Yaz aylarında ortalama sıcaklık 20 derece, kış aylarında 6-7 derece civarındadır.

Çevrede iklimin etkisiyle bitki örtüsü bir paralellik gösterir.

Arazinin büyük çoğunluğunu meralar ve ormanlar kaplar ve yoğun ormanlar ilçenin güney yönündeki Kalınçam Köyü çevresindedir. Bu ormanlar yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşur. Bölgede en iyi yetişen ağaç kızılağaçtır.İnsan emeği olmadan kendi kendine yetişebilmektedir.

Tonya'nın en yüksek tepesi 1900 m. yüksekliğindeki Karakısrak tepesidir. İlçe sınırları içinde büyük akarsu ve göl yoktur.

En önemli akarsu Fol Deresi’dir. Fol deresi Tonya'nın güneyinde Kürtün İlçesi sınırlarındaki Erikbeli Tepesinden doğar. Kuzeye doğru Tonya topraklarını geçtikten sonra Vakfıkebir İlçesi merkezinden Karadeniz’e dökülür.

İkinci önemli akarsu Toksar tepesinden kaynağını alarak Beşikdüzü İlçesinden denize dökülen Çamlık Deresidir. Akarsuların rejimi düzenli değildir.

Bahar aylarında karların erimesi ile su miktarı artar.Yaz aylarında azalır. Bununla birlikte yukarıda sözü edilen akarsuların kuruduğu hiç görülmemiştir.

TONYA İLÇE KÖYLERİ
VE BELDELERİ

Beldeler: İskenderli

Köyler:

Trabzon İlçeleri: Merkez ilçe • Akçaabat • Araklı • Arsin • Beşikdüzü • Çarşıbaşı • Çaykara • Dernekpazarı • Düzköy • Hayrat • Köprübaşı • Maçka • Of • Sürmene • Şalpazarı • Tonya • Vakfıkebir • Yomra

Trabzon'un ilçeleri

Trabzon · Akçaabat · Araklı · Arsin · Beşikdüzü · Çarşıbaşı · Çaykara · Dernekpazarı · Düzköy · Hayrat · Köprübaşı · Maçka · Of · Sürmene · Şalpazarı · Tonya · Vakfıkebir · Yomra